Габдулла Тукай татар иленең йолдызы.

      Укытучы. Хәерле көн, хөрмәтле укучылар, укытучылар! Апрель ае – табигатьтә яз. Бөек шагыйребез туган ай. Тукай язы – Тукай бәйрәме. Габдулла Тукай дөньяда бары тик 27 ел гына яшәгән. Шулай булса да, ул гаятъ зур, бәя биреп бетермәслек рухи байлыгын калдырган. Аның тормышы һәм иҗаты халкыбыз тарихында иң яхшы, иң изге сәхифәләребезнең берсе.

        Без дә бүген аның тормыш юлы, иҗаты буенча “ Йолдызлы сәгать ” уенына җыелдык. Сез Габдулла Тукай иҗаты белән балалар бакчасыннан ук танышсыз. Менә хәзер инде сезнең белемнәрегезне тикшерәбез.

1 нче тур

          Сорауларга дөрес һәм тиз җавап биреп, йолдызлар җыю. Кем беренче дөрес җавап бирә,шуңа йолдыз бирелә.

1. Тукайның туган авылы? ( Кушлавыч )

2. “ Кызыклы шәкерт ” шигырендәге этнең исеме? ( Акбай )

3. Габдулла Тукай туган ел? ( 1886 )

4. Тукайның әнисе нинди авылга кияүгә чыга? ( Сасна )

5. Су анасының югалткан әйбере? ( Тарак )

6. Безнең Гали бигрәк тату нәрсә белән? ( Кәҗә белән )

7. Сандугач белән сөйләшкән кызның исеме? ( Фатыйма )

8. Кәҗә белән сарык нәрсә пешерәләр? ( Ботка )

9. “ Шүрәле ” әкиятендәге егетнең исеме? ( Былтыр )

10. Тукай үлгән ел? ( 1913 )

11. Габдулланы әнисе нинди карчыкка биреп калдыра? ( Шәрифә карчыкка )

12. “ Шүрәле ” дә нинди авыл табигате сурәтләнгән? ( Кырлай )

13. Кәҗә белән бик тату малайның исеме? ( Гали )

14. Шагыйрь үлгән шәһәр? ( Казан )

15. Фатыйма нинди кош белән сөйләшә? ( Сандугач )

16 Бүре башын кемнәр тапкан? ( Кәҗә белән Сарык )

2 нче тур

А. Б.:   Сәнгатьле итеп яттан шигырьләр сөйләү.

Без дә менә бүген , дуслар,

Шигырь бәйгесенә килдек.

Олуг шагыйрьләребезнең

Күп шигырьләрен өйрәндек.

Шигырь сөйгән һәрбер кеше

Бәйрәмдә катнаша ала.

Иң матур сөйләүчеләр

Истәлекле бүләк ала.

А.Б. Хәзер без шигырь бәйгесен башлап җибәрәбез

Укучы: “Читлектә”

А.Б.: Аралашуның төп чарасы - тел. Бу урында бер мисал китерү урынлы булыр.”Бервакыт бик бай сәүдәгәр мәҗлес җыйган. Кунакларның берсе хуҗага болай дигән: "Синең колыңны тапкыр һәм үткен телле, диләр. Син аны базарга җибәреп кайтар әле, дөньядагы иң гүзәл нәрсәне алып кайтсын”, - дигән. Хуҗа колын чакырткан да аңа: "Ишетәсеңме, Эзоп? Менә сиңа акча- бар һәм дөньядагы иң гүзәл нәрсәне сатып алып кайт,” – дигән.

Кол киткән һәм өсте салфетка белән ябылган поднос алып кайткан. Салфетканы күтәреп карасалар, анда тел ята.

-Эзоп, син тел алып кайткансың, ләбаса.

-Бу дөньяда иң гүзәл нәрсә шул түгелмени? Тел белән иркәләү, тугрылыкны,сөю сүзләрен әйтәбез. Тынычлык урнашуны да тел белән әйтәбез.Тел ярдәмендә шәһәрләр салына, милләтләрнең мәдәнияты үсә.

Бераздан кунакларның берсе хуҗага тагын әйткән:

-    Синең колың кабат базарга барсын һәм дөньяда иң коточкыч нәрсәне алып кайтсын!

Эзоп шул поднос белән кире әйләнеп кайткан. Салфетка астында тел ята икән.

-    Эзоп, син тагын тел алып кайткансың, ләбаса.

-    Ул коточкыч нәрсә түгелмени? Тел белән нәфрәт сүзләре әйтәбез. Тел белән сугыш игълан итәбез, тел кешеләрне дошманлаштыра, хәтта бөек дәүләтләрне дә җимерергә сәләтле ул,- дигән Эзоп.

-    Чыннан да, юкка гына тел турында "Сөйдергән дә тел, биздергән дә тел” димәгәннәр.

Туган тел – иң татлы тел,

Туган тел – иң тәмле тел.

Тәмле тел дип, телең йотма,

Туган телне онытма.

А.Б.: укучы Рәфикъ Әхмәдиевнең "Туган телем” шигырен укыр.

Алып баручы:  Туган телем күп еллардан бирле

Чәчәк ата йөрәк түрендә.

"Әнкәй” дигән иң беренче сүзне

Мин әйткәнмен туган телемдә.

Алып баручы: Күкрәк сөтедәй саф ана телен

Әйләндермә мама теленә.

Ни урысча, ни татарча белмәс

Имгәтелгән буын тилерә.

Укучы: Гөлшат Зәйнәшеваның “Әби белән җитәкләшеп” шигырен сөйли

 Шигырьләр дә сөйләдек. Ә нәрсә турында сөйләшмәдек соң әле без? Әйе, әкиятләр турында. Хәзер мин сезгә бер әкияттән өзек укып күрсәтәм. Сез бу әкиятнең исемен атарсыз.

Нәрсә бу, качкынмы, җенме?

Я өрәкме, нәрсә бу?

Кот очарлык, бик килешсез

Әллә нинди нәрсә бу.

Борыны кәп – кәкре, бөгелгәндер,

Тәмам кармак кеби.

Төз түгелдер куллар, аяклар да

Ботак, кармак кеби.

Балалар. Шүрәле!

  Ә хәзер әйдәгез ярыш оештырып алабыз. Сорауларны нигездә Габдулла Тукай  әкиятләреннән чыгып төзедем.

3 нче тур.

1. Сезгә мәгълүм булганча, кечкенә  Апушка төрле гаиләдә яшәргә, авылга күчеп йөрергә туры килгән. Менә бу юлларны ул кайсы авылда яшәгән елларны искә төшереп язган? “Үги әбинең  алты күгәрчене эчендә мин бер чәүкә булганга, мине еласам- юатучы, иркәләним дисәм- сөюче булмаган, мине эткәннәр дә төрткәннәр”. (Өчиле авылында.)

2. Габдулла Тукай Уральск шәһәрендә төпле белем алуга ирешә. Ул укыган мәдрәсәнең исеме ничек? (Мотыйгыя.)

3. Бу өзек кайсы шигырьдән алынган?

                                 Җен-фәлән дип сөйләнүләр

                                  Искеләрдән калган ул;

                                  Сөйләве яхшы, күңелле-

                                  Шагыйранә ялган ул.

                                                              (“Сабыйга”)

4. Казанга әйләнеп кайту турындагы шигырен әйтергә, бер өлешен сәнгатьле итеп сөйләргә. Соңыннан ул көйгә салына. (“Пар ат”)

5. Бөек Тукайның әкият-поэмасына нигезләнеп иҗат ителгән “Шүрәле” балетының авторы кем? Ул автор турында нәрсәләр беләсез? (Фәрит Яруллин.)

4 нче тур .

  Шигырьне дәвам итәргә.

Тау башына салынгандыр безнең авыл,

Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;

(Авылыбызның ямен, суы тәмен беләм,

Шуңа күрә сөям җаным-тәнем белән...)

Зур бәхетләр сызганып,

Эшкә бирелгәннән килә,

(Ах, оят, хурлык, түбәнлекләр

иренгәннән килә...)

Җиктереп пар ат,

                   Казанга туп-туры киттем карап,

    Чаптыра атларны күчер,

                    Суккалап та тарткалап.

    (Кич иде, шатлык белән, нурлар чәчеп,

                                               ай ялтырый,

      Искән әкрен җил белән яфрак,

                                               агачлар калтырый)

Бар күңеллелек бөтен дөньяда,

Бар бер ямь бүген.

(Нәрсәдән бу? Мин беләм:

Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген..

1. “Шүрәле” әкияте ничек башлана?

( Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл-

                                                        Кырлай, диләр;

Җырлаганда, көй өчен, “тавыклары

                                          җырлай”, диләр

Гәрчә анда тумасам да, мин бераз

                                           торган идем;

Җирне әз-мәз тырмалап, чәчкән идем,

                                            урган идем...)

2. “Су анасы” әкияте ничек башлана?

(Җәй көне: эссе һавада мин суда коенам, йөзәм;

Чәчрәтәм, уйныйм, чумам, башым белән суны сөзәм...)

5 нче тур

Көз кыш яз җәй Ел фасыллары .Түбәнндәге сораулар кайсы ел фасылына туры килә.

1. Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай елның кайсы мизгелендә дөньяга килә?

2. Тукайның “ Эш беткәч уйнарга ярый ” шигыренә кайсы ел фасылы туры килә?

3. Бәдри абзый Габдулланы Кырлайдан алып кайтып Казанда Сапый абзыйга тапшыра, Сапый абзый аны Җаекка алып китә, алар 18 тәүлек баралар. Бу кайчан була?

4. “ Пар ат ” шигырендәге шәкерт Казанга кайчан бара?

5. Агачлар астына яшеренә балалар барчасы бергә;

Алай да булмаса, барсы төшәләр сикерешеп күлгә.

Г. Тукайның бу шигыре елның кайсы вакытына багышланган?

6 нчы тур Г.Тукайның тормыш юлы һәм иҗаты турында нәрсәләр белдек.

1.Г .Тукай Кайда һәм кайчан туган?

 Бөек шагыйрь Габдулла  Тукай  Мөхәммәтгариф улы Арча , ягының Кушлавыч авылында1886 елның 26 апрелендә туа.

2.Г.Тукай кайда белем ала?

   Ул  Кырлайда укуын башлый. Уральскида “ Мотыйгыя” мәдрәсесендә белем алуын дәвам итә, шунда ук рус телен өйрәнә

3.Язучының беренче иҗат җимешләре кайда басыла?

    1906-1907 елда Уральск мәдрәсәсенең « Новый век»  журналында чыга

4.Г.Тукай ничә яшьтә иҗат итә башлый ?

   1904 елда чыккан “ Яңа гасыр“ журналының бер санында Г.Тукай мәдрәсәдә укыганда ук  үз шигырьләре белән чыгыш ясады дип язылган.

5. Тукай нәрсә ул? Исемме әллә кушаматы(псевдоним)буламы?

   Ул фамилия.

6.Язучының ничә кушамыты( псевдонимы) була ?

   73 кушаматы (псевдонимы).Апуш,Шүрәле.....

7.Г.Тукай ничә телне белә?

  Татар, русс, төрек,гарәп,фарсы.

8.Г.Тукай кайчан һәм нинди сәбәп белән Казанга кайта?

     Үзенең бөтен көчен һәм энергиясен хезмәткә ,укуга,яңа җәмәгать эшләренә багышлар өчен 1907 елның көзендә Казанга кайта.

9.Казанда язучы кайда эшли ?

   Г.Камал белән “ Яшен” сатирик журналында 1908-1909 елла,1910 елда “ялт-юрт” (зарница) ны җитәкли

10.Сәяхәтләр вакытында Г.Тукай нинди шәһәрләрдә була?

     Әстрахан, Уфа,Казах далаларында ( 1911-11912 ел),Троицкида, Петербургта.

11.Г.Тукайның якын дусларын сана? Драматург:Галиаскар Камал,Режиссёр: Габдулла Кариев, язучы Фатих Әмирхан, журналист Ахмеров, типография биләүче җитәкчеләр бертуган Шәрәфләр, революционерлар Вахитов ,Ямашев.

12.Казанда Г. Тукай исемен нинди урам, мәйдан, оешма йөртә. (1958) урам,сквер ,һәйкәл , кинотеатр,опера һәм балет театры бинасы Янында һәйкәл ( 1956) музей Г.Тукай исемен йөртә.

 13.Татарстанда ничә музее бар? Һәм алар ничек атала?

 Өч. Казанда әдәби музей 1986 ел 11 июндә ачыла , 2 этажлы 19 гасыр ахыры.(Шамил йорты),(проект.арх. Т.Б.Руша һәм Ф.И. Амлонга ),Арчада авыл мемориаль музее,авылларда Тукай Кырлай һәм Кушлавычтаү

14.Г.Тукайга Казанда ничә һәйкәл куелган ?

 Ике. Беренче опера  театры каршында, икенчесе ,” Балалар дөньясы “ кибете каршында скверда.( Скульптор Л. Кербель).

15Тукайның шигырь бәйрәмнәре  нинди урында билгеләп үтелә?

 Скверда Г.Тукай һәйкәле янында.

16.Кайсы елда һәм ни өчен Г.Тукай премиясе бирелә башлый?

1958елдан башлап ел саен иҗади-сәнгать  өлкәсендә ирешелгән уңышлар өчен бирелә.

17.Беренче Г.Тукай премиясе лауриатларын әйтегез ?

“ Шүрәле” балеты өчен композитор Фәрит Яруллин (үлгәннән соң) .

18.Г.Тукай иҗаты ничә телгә тәрҗемә ителгән ?

26 телгә тәрҗемә итлгән,Россиядә 388 шигыре.

17.Шагыйрь кайчан вафат була ? Ничә ел яши ?

2 (15) апрель 1913 ел, 20 сәг.15 мин. 27 ел яши.

 

 А.Б. Хөрмәтле тамашачылар, безнең шигырь бәйгебез тәмам. 

План повышения квалификации учителя татарского языка и литературы МБОУ «Баланнинская ООШ» Муслюмовского муниципального района Республики Татарстан Якуповой Гульшат Шагадатовны на 2015 – 2019 годы

Пояснительная записка.

      Для современной школы требуется учитель, способный свободно и активно мыслить, моделировать воспитательно-образовательный процесс, воплощать новые идеи и технологии обучения и воспитания, поэтому важную роль в нашей работе играет профессиональная компетентность педагога на современном этапе развития образования. С целью повышения психологической культуры в образовательном процессе систематически прохожу соответствующие курсы повышения квалификации по предмету, занимаюсь самообразованием по индивидуальному плану развития своего профессионализма.

   Перечень вопросов по самообразованию:

наличие инноваций в работе, т.е. овладение новыми информационными технологиями, введение новых образовательных стандартов;

работа над созданием в коллективе учащихся класса творческой обстановки, здорового нравственно – психологического климата;

самоанализ и оценка своей творческой деятельности;

изучение педагогического опыта других преподавателей;

умение оказать практическую помощь коллегам в овладении инновацией.

 В каждом классе, где преподаю татарский язык и литературу, ставить перед собой задачу – проанализировать потребности и способности ребёнка, учитывая его возрастные особенности и заинтересованность предметом.

Цель:

Повышение своего теоретического, научно-методического уровня, профессионального мастерства и компетентности учителя.

Задачи:

• Продолжение внедрения инновационных технологий, методик в преподавание татарского языка и литературы.
• Разработка и внедрение в практику образовательной деятельности рабочих программ по преподаваемым предметам с применением ИКТ.
• Улучшение подготовки обучающихся к экзаменам и выпускников к ЕРЭ и путем использования современных образовательных технологий.
• Применение разнообразных форм работы во внеурочной познавательной и воспитательной деятельности с обучающимися.
• Обобщение и распространение собственного педагогического опыта.

Ожидаемые результаты:

Работа над программой профессионального самообразования поможет мне повысить свой теоретический, научно-методический уровень, профессиональное мастерство и компетентность, также в реализации педагогической темы школы «Повышение качества образовательного процесса на основе использования информационно-коммуникационных технологий».

Тема: «Развитие навыков использования учащимися ИКТ на уроках татарского языка и литературы, как путь к личностному росту».   

№	План мероприятий	Сроки	Отметка о выполнении
Повышение квалификации и профессиональная переподготовка
1.	Теоретическое изучение темы Журналы и газеты: «Мәгариф», «Фән һәм мәктәп» и др.	2015 – 2018 Систематически
2.	Повышение квалификации по предмету, курсы.	2017
3.	Дистанционные курсы «Использование ЭОР в образовательной деятельности»	2015
4.	Аттестация на первую квалификационную категорию	2015
5.	Изучение инновационных методов работы ведущих учителей района в области обучения и воспитания.	Систематически.
6.	Участие  в предметных олимпиадах, научно-практических конференциях.	2015 - 2019
Использование современных образовательных технологий и ИКТ области обучения и воспитания
1.	Изучение статей, брошюр передовиков – новаторов.	Систематически
2.	Составление мультимедийных презентаций по предметам.	2015 – 2019 ежегодно
3.	Широкое использование на уроках татарского языка и литературы электронных учебников, «Готовимся к ЕГЭ» и др.	Систематически.
4.	Приобретение новых электронных учебников	Систематически.
5.	Обзор в Интернете информации по татарскому языку и литературе, педагогике и психологии.	Систематически.
Обобщение и распространение собственного педагогического опыта
1.	Выступление перед коллегами на занятиях ШМО, РМО, педсовете:     1) «Мультимедийная презентация «Анализ работы ШМО учителей татарского языка и литературы за истекший учебный год»;     2) «Развитие креативности на уроках татарского языка и литературы» (РМО);     3)«Применение ИКТ на уроках, технология создания авторских мультимедийных презентаций»; (педсовет)     4)Обогащение творческой лаборатории учителя на уровне требований современности;     5)Составление рабочих программ.     6)Новые идеи и предложения по рациональной подготовке обучающихся к ЕРЭ (ШМО)	Ежегодно 2016 2015 – 2019 Ежегодно 2015	+
2.	Районный семинар для учителей татарского языка и литературы «Внеклассная работа по предмету»	2016
3.	Мастер-класс «ИКТ на уроках»	2015 -  2017
Работа с обучающимися на уроках и во внеурочное время
1.	Совершенствование систему подготовки к экзаменам в форме ЕРЭ	2015 - 2018
2.	Систематически пополнение папки с КИМ для ЕРЭ на основании ежегодных изменений кодификаторов и критериев к сочинениям – рассуждениям.	2015 - 2019
3.	Создание условий для участия особо одаренных детей в дистанционных олимпиадах и конкурсах	2015 – 2019
4.	Организация участия обучающихся во всех творческих конкурсах, районных научно-практических конференциях и олимпиадах по предмету на районном уровне	2015 - 2017

Төп гомуми белем бирү федераль дәүләт стандартларында кулланылган төшенчәләрнең рус һәм татар телләрендә аңлатмалы сүзлекчәсе. 

Рус телендә	Татар телендә
миссия федеральных государственных образовательных стандартов: выявление и согласование индивидуальных, общественных и государственных потребностей в общем образовании	Белем бирүдә федераль дәүләт стандартларының миссиясе: гомуми белем бирүдә шәхси, иҗтимагый һәм дәүләти ихтыяҗларны ачыклау һәм килештерү
С введением ФГОС в системе общего образования  произайдут следующие изменения: ·        образовательные цели; ·         качество образования; ·         учебный план; ·         содержание учебных программ и программ внеурочной деятельности; ·         характер организации образовательного процесса); ·          ресурсное обеспечени); ·         система оценки качества образования	Белем бирүдә федераль дәүләт стандартлары гамәлгә куелу белән гомуми белем системасында мондый үзгәрешләр булачак: ·        тәгълим-тәрбия процессының максатлары; ·         белем сыйфаты; ·         уку планы; уку һәм дәрестән тыш эшчәнлек программалары эчтәлеге; тәгълим-тәрбия процессын оештыру характеры;  ресурслар белән тәэмин ителеш; белем сыйфатын бәяләү системасы
«_Деятельность » – это это процесс преобразования реальной действительности для достижения намеченной цели и удовлетворения возникшей потребности	«Эшчәнлек» –  куелган максатка ирешү һәм барлыкка килгән ихтыяҗларны канәгатьләндерү өчен реаль чынбарлыкны үзгәртү процессы
«Действие » – это это единичный акт пре­образования действительности	«Гамәл » – чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән  бер адым
«Самоконтроль » - это процесс соотнесения промежуточных или конечного результатов с промежуточными или конечной целями деятельности	«Үзконтроль» –   агымдагы һәм соңгы нәтиҗәләрне эшчәнлекнең агымдагы һәм соңгы  максатлары белән чагыштыру процессы
«Самооценка»- это процесс  сопоставления результата деятельно­сти с ее целью, можно установить, на сколько результат соответству­ет цели.  и осущест­вляется по полноте со­става и качеству реализованных действий	«Үзбәя» –эшчәнлекнең нәтиҗәсен  максат белән чагыштыру һәм аның ни дәрәҗәдә куелган максатка туры килүен ачыклау
«Универсальные учебные действия _» – это умение учиться, т. е. способность субъекта к саморазвитию и самосовершенствованию путем сознательного и активного присвоения нового социального опыт	«_Белем алуда универсаль гамәлләр» – белем эстәүгә сәләтлелек, ягъни, субъектның аңлы һәм актив рәвештә яңа социаль тәҗрибә үзләштерү аша үзүсешкә, үзлектән камилләшүгә сәләтле булуы
«Регулятивные  действия » – это умение в любой деятельности  прежде выявлять проблему, определить пути решения, выбрать  наиболее эффективных способов решения, самостоятельно решить  выявленную проблему,  рефлексировать,  дать самооценку и самостоятельно определить резерва усовершенствования  решения этой  проблемы	«Регулятив гамәлләр » – теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала , аның чишелеш юлларын билгели, иң эффектив чишелеш юлын аерып ала, аерып алынган проблеманы мөстәкыйль хәл итә, рефлексия ясый, үз эшенә адекват бәя бирә һәм  әлеге проблема чишелешен тагын да эффектив итү өчен үзенә нәрсә эшләү, нинди юнәлештә камилләшү  зарурлыгын ачыклый  белү
« Коммуникативные действия » – это умение слушать и слышать,  услышенного сравнивать собственным,  в соответствии с грамматическими и синтаксическими нормами родного языка и русского языка в диалоге и в монологе высказывать и аргументировать свое мнение;  участвовать в коллективном обсуждении проблем, умение интегрироваться в группу сверстников и строить продуктивное взаимодействие со сверстниками и взрослыми	« Коммуникатив гамәлләр » –  тыңлый, ишетә, ишеткәнен үз фикере белән чагыштыра,  туган теленең һәм рус теленең грамматик, синтаксик нормаларына туры китереп, дәлилле итеп үз фикерен монологта һәм диалогта башкаларга җиткерә белү;  килеп чыккан проблемаларны коллективта уртага салып хәл ит белү;  яшьтәшләре белән  төркемгә берләшә, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив  уртак гамәл оештыра алу
«Познавательные действия » – это – умение преобразование изучаемого объекта из чувственной формы в модель, где выделяются существенные характеристики объекта и преобразование модели с целью выявления общих законов, определяющих данную предметную область ;  –выделение универсальных логических действий: анализ объектов с целью выделения существенных, несущественных признаков;     –  синтез как составление целого из частей, в том числе самостоятельное достраивание, восполнение недостающих компонентов; –выбор оснований и критериев для сравнения, классификации объектов; – подведение под понятия, выведение следствий; –установление причинно-следственных связей, построение логической цепи рассуждений, доказательство;  – выдвижение гипотез и их обоснование	«Танып белү гамәлләре» –  өйрәнелә торган объектны хис формасыннан объектка хас төп үзенчәлекләрне аерып күрсәтә торган  модельгә әйләндерә һәм үзләштерелә торган предмет өлкәсен билгели торган  гомуми закончалыкны ачыклау максатында модельне үзгәртә белү; –универсаль логик гамәлләрне аерып ала белү: объектка хас мөһим һәм бик үк мөһим булмаган билгеләрне аерып алу максаты белән объектка анализ ясый белү; –өлешләрдән  бөтен хасил итү буларак синтез ясый белү, шул исәптән, мөстәкыйль рәвештә җитешмәгән өлешләрне таба, төзеп  (тулыландырып) бетерә белү;  –өйрәнү объектларын  чагыштыру, классификацияләү өчен нигез һәм  критерий сайлый белү; – килеп чыккан нәтиҗәләрне төшенчә итеп формалаштыру;  –сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен ачыклау  һәм фикер үстерелешенең, дәлилләүнең логик чылбырын төзү;  – гипотеза  тәкъдим итү һәм аны дәлилләү .
«Личностные  действия » – это готовность к жизненному и личностному самоопределению, знание моральных норм, умение выделить нравственный аспект поведения и соотносить поступки и события с принятыми этическими принципами, а также ориентации в социальных ролях и межличностных отношениях	«Рухи-әхлакый үсешне күрсәтүче гамәлләр » – тормышта үз урыныңны табарга әзерлек, мораль нормаларны белү, үз-үзеңне тотуның әхлакый асылын  аера белү  һәм гамәлләреңне кабул ителгән этик принципларга туры китерү , шәхесара мөнәсәбәтләрдә һәм социаль рольләрдә ориентлаша белү

Тест

Җөмлә кисәкләре.Ия.

1. Ия

а)  мөстәкыйль мәгънәле һәм төрле килештәге исемнәр белән белдерелә.

б) җөмләнең баш килештә килеп, башка сүзгә буйсынмаган кисәге.

2. Иянең сораулары

а) кем? нәрсә?

б) кемнең? кемгә?кемдә?

в) кем? кемне? кемнән?

3. Ия

а) төрле сүз төркемнәре белән белдерелә.

б) исем белән генә белдерелә.

в) исем, сыйфат, сан белән белдерелә ала.

4. Ия ясалышы ягыннан

а) гади, тезмә, кушма

б)гади, кушма

в)гади һәм тезмә була

5. Иягә хас үзенчәлекләрне күрсәт.

а) баш килештә килә, башка сүзгә буйсынмый.

б) ия янында бәйлек һәм бәйлек сүзләр килә.

в) ия күплек сан, тартым, иркәләү-кечерәйтү кушымчалары ала.

г) кем? нәрсә? соравына җавап булып килә.

6. Көймә килә - эзе юк. – бу җөмләдә ия:

а) көймә

б) эзе

в)көймә,эзе

7. “Язгы җилләр”- тарихи роман.- Бу җөмләдә ия:

а)гади ия

б) тезмә ия

в)кушма ия

8. Җылы сөяк сындырмый, салкын җанны тындырмый.- бу җөмләдә ия:

а) сөяк

б) җанны

в) җылы, салкын

9. Гади ия

а) бер генә сүз белән белдерелә.

б)  таркалмый торган сүз белән белдерелә

в) бер һәм берничә сүз белән белдерелә.

10. Тезмә ия

а) бер генә сүз белән белдерелә.

б)  таркалмый торган сүз белән белдерелә

в) бер һәм берничә сүз белән белдерелә.

Тест

Җөмлә кисәкләре.Хәбәр.

Дөрес җавапны сайла.

1. Хәбәр

а) ия турында нәрсә дә булса хәбәр итә һәм аңа буйсынып килгән кисәк

б) исем белән белдерелгән кисәкне ачыклап килүче кисәк.

2. Хәбәр төзелеше ягыннан

а) гади хәбәр

б) кушма, тезмә хәбәр

в) гади, кушма, тезмә хәбәр

3. Нинди сүз төркеме белән белдерелүенә карап хәбәрләр:

а) исем хәбәрләр

б) сыйфат хәбәрләр

в) исем һәм фигыль хәбәрләр

4. Хәбәрнең сораулары

а) нишли? нишләде? нишләгән?

б) кем? нәрсә?

в) нишли? нинди?

5. Гади хәбәр

а) бер сүз белән белдерелә

б) берничә сүз белән

в) таркалмый торган сүзтезмә белән

6. кушма хәбәр

а) бер сүз белән белдерелә

б) берничә сүз белән

в) таркалмый торган сүзтезмә белән

7. Тезмә хәбәр

а) бер сүз белән белдерелә

б) берничә сүз белән

в) таркалмый торган сүзтезмә белән

8. Мин сезгә шул турыда сүз бирәм – Бу җөмләдә хәбәр:

а) гади фигыль хәбәр

б) кушма фигыль хәбәр

в)тезмә фигыль хәбәр

9. Иртә белән көн томанлы иде. Бу җөмләдә хәбәр:

а) гади исем хәбәр

б)кушма исем хәбәр

в) тезмә исем хәбәр белән белдерелгән

 10. Бүген көн ут кебек.Бу җөмләдә хәбәр:

а) гади фигыль хәбәр

б) кушма фигыль хәбәр

в)тезмә фигыль хәбәр  белән белдерелгән

11.Син безне тәрбияләп үстердең, инде инде без сине тәрбияләргә тиеш. –Бу җөмләдә:

а)хәбәр -үстердең

б) хәбәр -үстердең, тәрбияләргә тиеш

в) хәбәр- үстердең, тиеш

12.Ия белән хәбәр арасында

а) нокта, ике нокта

б)сызык

в) җәя, нокталы өтер куела

13. Әркәмә Пермяков- рус малае. Сызык ни өчен куелган?

а) ия дә, хәбәр дә исем белән белдерелгән.

б)мәгънә буталчыгы чыкмасын өчен

в)ия-алмашлык, хәбәр-исем белән белдерелгән

14. Бу- шәһәрдәге иң зур, иң биек йортларның берсе. Сызык ни өчен куелган?

а) ия дә, хәбәр дә исем белән белдерелгән.

б)мәгънә буталчыгы чыкмасын өчен

в)ия-алмашлык, хәбәр-исем белән белдерелгән

                                                                Тест

Җөмлә кисәкләре.Аергыч.

1. Аергыч

а)Җөмләдә фигыль белән белдергән кисәкне ачыклап килүче сүз.

б) җөмләдә исем белән белдерелгән кисәкне ачыклап килүче сүз.

в) Предметның билгесен белдерүче сүз

2. Аергычны ияртеп килгән сүз

а) аерылмыш дип атала

б) аерылмыш яки сыйфатланмыш дип атала

в) саналмыш дип атала

3. Аергыч

а) исем, фигыль, сан белән белдерелә

б) бөтен сүз төркемнәре белән белдерелә     

в) сыйфат белән генә белдерелә

4. Аергыч

а) төрле килеш кушымчалары ала ала

б) иялек килеше, баш килеш кушымчалары гына ала ала

в)  килеш кушымчаларын ала алмый

5. Аергыч

а) исемне генә ачыклап килә ала

б) бөтен сүз төркемен ачыклый

в) фигыльне ачыклап килә

6. Аергыч … бүленә

а) 2 төргә

б) 3 төргә

в) бүленми

7. Аергычның сораулары

а) нинди? кайсы?

б) нинди? нишли?

в) кемнең? ничәнче?

8. Предметны бер генә яктан ачыклап килгән аергычлар

а) тиңдәш аергычлар дип атала

б) тиңдәш түгел аергычлар дип атала

в) тиңдәш һәм тиңдәш түгел аергычлар дип атала

9. Предметны төрле яктан ачыклап килгән аергычлар

а) тиңдәш аергычлар дип атала

б) тиңдәш түгел аергычлар дип атала

в) тиңдәш һәм тиңдәш түгел аергычлар дип атала

 10. Декабрьнең рәхимсез кырыс җилләре үзәккә үтеп исәләр. –Бу җөмләләр аергыч булып килгән кисәкләр

а) кырыс, җилләре

б) декабрьнең, үзәккә

в) декабрьнең,рәхимсез, кырыс

11. Ал, сары кызыл чәчәкләр кояшка йөзләрен боралар. – Бу җөмләдә

а) тиңдәш аергычлар

б) тиңдәш түгел

в) тиңдәш һәм тиңдәш түгел аергычлар бар

12. Бу буранлы салкын ак кышның аяк басуы иде. Бу җөмләдә

а) тиңдәш аергычлар

б) тиңдәш түгел

в) тиңдәш һәм тиңдәш түгел аергычлар бар

13. Өтер…

а) тиңдәш аергычлар арасында куела

б) тиңдәш түгел аергычлар арасында куела

в) өтер бөтендәй куелмый

14. Киң яланнар, биек таулар, куе урманнар аклыкка күмелде.

а) аергычлар арасына өтер куярга кирәк, чөнки тиңдшә аергычлар

б) куярга кирәкми. Тиңдәш түгел аергычлар

в) бернинди тыныш билг

                                                                     Тест

Җөмлә кисәкләре.Тәмамлык.

1.Тәмамлык

а) эшнең яки хәрәкәтнең кайда, кайчан, нинди шартларда, нинди максат белән үтәлүен күрсәтеп, фигыльгә ияреп иярчен кисәк

 б) җөмләнең фигыль белән белдерелгән кисәген, ачыклап килгән иярчен кисәк(кемгә,нәрсәгә, кемне, нәрсәне сорауларына җавап булып)

2. Тәмамлык үзен иярткән сүзгә төрле бәйләүче чаралар ярдәмендә иярә

а) туры һәм кыек килеш кушымчалары

б) теркәгеч, теркәгеч сүзләр

в) бәйлек, бәйлек сүзләр

3. Тәмамлык ... бүленә

а) 2 төргә

б) өч төргә

в) бүленми

4. Туры тәмамлыкны белдерүче чараларны күрсәт.

а) бәйлек, бәйлек сүзләр

б) чыгыш , төшем, иялек килеш кушымчалары

в) баш килеш, төшем килеше кушымчалары

5. Кыек тәмамлыкны белдерүче чараларны күрсәт

а) чыгыш, төшем, баш килеш кушымчалары

б) бәйлек һәм бәйлек сүзләр

в)чыгыш, юнәлеш, урын-вакыт килешләре , бәйлек, бәйлек сүзләр

6. Кыек тәмамлыклы җөмләне табыгыз

а) Янам, янам, халык өчен язам.

б) Сөйләгәчтен кыйссаны, алды тарагымны әни.

в) Мин туганмын, миннән беркем сорамаган.

7. Туры тәмамлыклы җөмләне табыгыз

а) Мин үз тирәмдә сәер генә хәлләр күрә башладым.

б) Без бу кыз белән ансат кына таныштык.

в) Хәдичәтти балаларны шулай шатландыра белә иде.

8. Күп нокталар урынына тәмамлык булырдай кушымчаларны сайлап ал. Бакчабызның (җимеш...)бай чагы.

Исерәсең алма (исе...)

Шигырь вә җыр ташый (күңелләр ...)

(Матурлык ...) тою (хисе ...)

а) кә,нә,дән,ны,нә

б) кә,дән,га,быз

в) дән,сыз,лы,га

                                                                                    Тест

Җөмлә кисәкләре.Хәл.

Дөрес җавапны сайла.

1. Хәл

а) предметны, затны белдерә

б) предметның билгесен белдерә

в) эшнең үтәлү урынын, вакытын, сәбәбен, максатын, шартларын белдерә.

2. Хәлнең мәгънәсеннән һәм бәйләүче чараларыннан чыгып,

а) 7 төре бар

б) 8 төре бар

в)5 төре бар

3. Хәлләр

а) исем яки исем урынында килгән башка сүз төкемнәре белән белдерелә.

б) сыйфат яки исем, сыйфат белән белдерелә

в) рәвеш яки исем, фигыльләр белән белдерелә

4. Хәл сорауларын күрсәтегез.

а) кайда? кайчан? ни өчен?

б)нинди? кайсы? кемнең?

в) кемне? кемгә? кемдә?

5. Хәлләр җөмләдә

а) хәл булып киләләр

б) хәл, хәбәр булып киләләр

в) аергыч булып киләләр

6. Вакыт хәле – эшнең яки хәлнең ...

а) үтәлү урынын һәм вакытын белдереп  фигыльгә буйсынып килүче кисәк

б) үтәлү вакытын белдереп, фигыльне ачыклап килүче кисәк

в) үтәлү урынын белдереп,  фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

7. Урын хәле – эшнең яки хәлнең

а) үтәлү урынын һәм вакытын белдереп  фигыльгә буйсынып килүче кисәк

б) үтәлү вакытын белдереп, фигыльне ачыклап килүче кисәк

в) үтәлү урынын белдереп,  фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

8. Сәбәп хәле- эшнең яки хәлнең

а) нинди максат һәм нинди сәбәп белән үтәлүен белдереп, фигыльгә ияреп килүче иярчен кисәк

б)сәбәбен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

в)нинди максат белән үтәлүен белдереп ,фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

9. Максат хәле- эшнең яки хәлнең

а) нинди максат һәм нинди сәбәп белән үтәлүен белдереп, фигыльгә ияреп килүче иярчен кисәк

б)сәбәбен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

в) нинди максат белән үтәлүен белдереп , фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

10 Рәвеш хәле- эшнең яки хәлнең

а)шартын һәм ничек үтәлүен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

б) ничек үтәлүен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

в) шартын белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

11. Шарт хәле - эшнең яки хәлнең

а)шартын һәм ничек үтәлүен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

б) ничек үтәлүен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

в) шартын белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

12. Күләм хәле -

а) билгенең күләмен, дәрәҗәсен белдереп, сыйфат яки рәвешкә буйсынып килүче иярчен кисәк

б) көтелгән эшнең яки хәрәкәтнең киресен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

13. Вакыт хәле үзен ияртүче фигыльгә

а) килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр, янәшәлек юлы белән иярә

б) килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр, хәл фигыль кушымчалары, янәшәлек юлы белән иярә

14. Урын хәле үзен ияртүче фигыльгә

а) килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр, янәшәлек юлы белән иярә

б) килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр, хәл фигыль кушымчалары, янәшәлек юлы белән иярә

15. Сәбәп хәле үзен ияртүче фигыльгә

а) юнәлеш килеш кушымчасы, инфинитив формасы, өчен бәйлеге, дип, максатыннан кебек бәйлек сүзләр ярдәмендә

б) чыгыш килеш яки юнәлеш килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүз, хәл фигыль кушымчалары ярдәмендә иярә

16. Максат хәле үзен ияртүче фигыльгә

а) юнәлеш килеш кушымчасы, инфинитив формасы, өчен бәйлеге, дип, максатыннан кебек бәйлек сүзләр ярдәмендә

б) чыгыш килеш яки юнәлеш килеш кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүз, хәл фигыль кушымчалары ярдәмендә иярә

17. Рәвеш хәле

а) фигыльгә ияреп илгән күләм-чама рәвешләре(байтак, шактый, күп, еш, бераз, якынча һ.б.); бәйлекләр (кадәр, чаклы, хәтле); бәйлек сүзләр(мәртәбә, тапкыр, дәрәҗәдә); - ганчы/ - гәнче, -канчы/-кәнче кушымчалары ярдәмендә иярә.

б) хәл фигыль кушымчалары, чагыштыруны белдерүче –дай/-дәй, - ча/-чә кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр ярдәмендә, янәшәлек юлы белән иярә.

18. Күләм хәле

а) фигыльгә ияреп илгән күләм-чама рәвешләре(байтак, шактый, күп, еш, бераз, якынча һ.б.); бәйлекләр (кадәр, чаклы, хәтле); бәйлек сүзләр(мәртәбә, тапкыр, дәрәҗәдә); - ганчы/ - гәнче, -канчы/-кәнче кушымчалары ярдәмендә иярә.

б) хәл фигыль кушымчалары, чагыштыруны белдерүче –дай/-дәй, - ча/-чә кушымчалары, бәйлек яки бәйлек сүзләр ярдәмендә, янәшәлек юлы белән иярә.

19.Шарт хәле

а) шарт яки хәл фигыльгә дә/дә,та/тә кисәкчәләре өстәлү, боерык фигыль формасы, карамастан, карамый(ча)  бәйлек сүзләре ярдәмендә иярә.

б) шарт фигыль кушымчалары, икән бәйлек сүзе ,– мы,-ме сорау кушымчалары ярдәмендә иярә

20. Кире хәл

а) шарт яки хәл фигыльгә дә/дә,та/тә кисәкчәләре өстәлү, боерык фигыль формасы, карамастан, карамый(ча)  бәйлек сүзләре ярдәмендә иярә.

б) шарт фигыль кушымчалары, икән бәйлек сүзе ,– мы,-ме сорау кушымчалары ярдәмендә иярә

21. Кире хәл

а)билгенең дәрәҗәсен белдереп, сыйфат яки рәвешкә буйсынып килүче иярчен кисәк

б) көтелгән эшнең яки хәрәкәтнең киресен белдереп, фигыльгә буйсынып килүче иярчен кисәк

22. Хәлләр аерымлана

а) бөтен хәлләр дә аерымлана

б) вакыт, сәбәп, урын хәле аерымланмый

в) урын хәле аерымланмый

23. Аерымланган хәлләрдән соң

а) сызык куела

б) өтер куела

в) нокталы өтер куела

                                                                        Тест

Аныклагыч.

Дөрес җавапны сайла.

1. Аныклагыч

а)баш килештәге исемне яки зат алмашлыгын ачыклап килүче сүз

б) үзен ияртүче сүздән соң килеп, аңа аныклык, ачыклык, төгәллек бирүче кисәк

2. Аныклагыч

а) гел үзен ияртүче сүздән соң килә, аныклау интонациясе белән укыла

б) үзен ияртүче сүзне ачыклап килә.

3. Аныклагыч үзен ияртүче сүзне

а) ачыклап килә

б) ачыкламый, аның мәгънәсенә аныклык, төгәллек кеә өсти

4. Аныклагыч ачыклап килгән сүз

а) сыйфатланмыш

б) аныкланмыш

в) аерылмыш

5. Аныклагычның мәгънә күләме

а) аныкланмыш мәгънәсеннән таррак та түгел, бердәй дә була алмый

б) аныкланмыш мәгънәсе белән бердәй яки таррак була

6. Аерымланган аныклагычлар янына

а) сызыкча, нокталы өтер, куштырнак куела

б) сызык, нокталы өтерләр, ике нокта, җәяләр, өтер куела

7. Аныклагыч

а) җөмләнең аерымланып та, аерымланмыйча да килә торган кисәге

б) җөмләнең аерымланып килә торган кисәге

в) җөмләнең аерымланмыйча килә торган кисәге

8. Аныкланмыш белән аныклагыч арасында нинди мөнәсәбәт була

а) хәбәрлекле

б) ачыклаулы

в) аныклаулы

9. Аныклаулы мөнәсәбәтне белдерүче чаралар

а) килеш кушымчалары, фигыль формалары

б) бәйлек, бәйлек сүзләр

в) аныклау паузасы, теркәгеч, теркәгеч сүзләр

10. Кәҗә рәхмәт укый:

Сакалын селкетә. Ике нокта ни өчен куелган?

а) көттерү паузасы

б) фигыль белән белдерелгән кисәк аныкланганда яисә хәбәр аныкланып килгәндә

11. Без, малайлар, класс бүлмәсендә калдык. Өтер ни өчен куелган

а) вакытны һәм урынны белдереп килгән сүзләр аныкланган

б) алмашлык белән белдерелгән сүзләр аныкланып килгән

12. Бары соңгы дәрес- география генә күңелле узды. Сызык ни өчен куелган?

а) аныклагыч та, аныкланмыш та исем белән бирелеп, бер үк формада ярашып килгән.

б) мәгънә буталчыгы чыкмасын өчен

                                                                          Тест

Эндәш сүз.

Дөрес җавапны сайла.

1. Эндәш сүз

а) сөйләүченең чынбарлыкка, сөйләм эчтәлегенә мөнәсәбәтен белдерүче сүзләр

б) сөйләм төбәлгәгн затны белдерүче кисәкләр

2. Эндәш сүз булып

а) икенче бер зат белән бәйле булган теләсә нинди сүз килергә мөмкин

б) кайбер сүзләр генә килә ала

3. Эндәш сүздән соң

а) өтер куелмый

б) өтер яки көчле тойгы белән әйтелгәндә, өндәү билгесе куела

в)  тыныш билгесе бөтенләй куелмый

4. Җөмлә уртасында килгән эндәш сүздән соң

а)  тыныш билгесе куелмый

б) ике яктан да өтер белән аерыла

5. Эндәш сүз булып килә алучы сүзләр

а) кеше исемнәре

б) хайван, кош, предметларны атаучы сүзләр

в) нисби сыйфатлар, рәвешләр

6. Эндәш сүз алдыннан  килгән и ымлыгы

а) өтер белә аерыла

б)  өтер белән аерылмый

7. Әйдә чап, кучер, Казанга!

а) тыныш билгесе кирәкми

б)  тыныш билгесе дөрес куелган

в) эндәш сүз- кучер сүзе

                                                                                 Тест

Кереш сүзләр.

Дөрес җавапны сайла.

1. Кереш сүзләр

а) а) сөйләүченең чынбарлыкка, сөйләм эчтәлегенә мөнәсәбәтен белдерүче сүзләр

б) сөйләм төбәлгәгн затны белдерүче кисәкләр

2. Кереш сүзләр

а)  теләсә нинди фикерне белдерә ала

б) фикерне йомгаклый, фикернең гадәтилеген, чикләүне, икеләнү һәм шикләнүне белдерә

в) фикерләрне санау тәртибен, игътибар җәлеп итүне, фикернең шиксез икәнлеген, фикернең чыганагын, сөйләүче тойгыларын белдерә

3. Ышануны, раслауны белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а)  һичшиксез, шөбһәсез табигый, дөрес, әлбәттә, чынлап та

б) димәк, шулай итеп

в) беренчедән, икенчедән, өченчедән

4. Фикерне санау тәртибен белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а) башлыча, ниһаять, ахры, ичмасам

б) димәк, шулай итеп

в) беренчедән, икенчедән, бер яктан, ниһаять, барыннан да элек

5. Икеләнү, шикләнүне белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а) димәк, шулай итеп

б) ихтимал, күрәсең, бәлки, ахрысы,мөгаен, шәт, никтер

в) ниһаять, ичмасам, башлыча

6. Фикернең шиксез икәнлеген белдерүче кереш сүзләрне табыгыз

а) әлбәттә, чынлап та, билгеле дөрес, һичшиксез

б)  синеңчә, минемчә, аныңча

в) гадәттә, табигый, билгеле булганча

7. Фикернең чыгынагын белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а)әлбәттә, чынлап та, шөбһәсез,  билгеле, дөрес

б)   синеңчә, минемчә, минем уемча, алар фикеренчә

в) гадәттә, табигый, мәгълум булганча

8. Фикернең гадәтилеген белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а)әлбәттә, чынлап та, шөбһәсез,  билгеле, дөрес

б)   синеңчә, минемчә, минем уемча, алар фикеренчә

в) гадәттә, табигый, мәгълум булганча

9. Игътибар җәлеп итүне белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а) кара әле, тыңла, гафу ит, әйтсәм әйтим

б)  мисал өчен, хәер, киресенчә, димәк, әйтик

в) имеш, янәсе, ичмасам, валлаһи, кызганычка каршы

10. Әйтелгән фикернең үзара мөнәсәбәтен белдерүче кереш сүзләрне күрсәтегез

а) кара әле, тыңла, гафу ит, әйтсәм әйтим

б)  мисал өчен, хәер, киресенчә, димәк, әйтик

в) имеш, янәсе, ичмасам, валлаһи, кызганычка каршы

11. Сөйләүченең тойгыларын а) кара әле, тыңла, гафу ит, әйтсәм әйтим

б)  мисал өчен, хәер, киресенчә, димәк, әйтик

в) имеш, янәсе, ичмасам, валлаһи, кызганычка каршы

12. Кереш сүз җөмлә башында килсә

а) сызык куела

б) алардан соң өтер куела

в) тыныш билгесе куелмый

13. Кереш сүз җөмлә уртасында килсә

а) тыныш билгесе куелмый

б)  бер яктан өтер куела

в)ике яктан өтер белән аерыла

14. Кереш сүз җөмлә ахырында килсә

а) тыныш билгесе алар алдыннан куела

 б) ике яктан өтер белән аерыла

 в) куелмый

15. Кереш сүзләрнең төрле мәгънә белдерү ягыннан

а) 6 төре бар

 б)10 төре бар

 в) 9 төре бар